İLÇEMİZİ TANIYALIM

Hacılar İsminin Menşei

Osmanlı Tahrir Defterlerinde Cebel-i Erciyes Nahiyesine bağlı bir köy olarak ortaya çıkan Hacılar isminin menşei konusunda ortaya atılan görüş tamamen mesnetsiz olup, tarihi gerçeklere aykırıdır. Bu teze göre; “köyden sayı bakımından oldukça önemli bir topluluk hacca gitmiş ve bu tarihten sonra mevcut köy Hacılar olarak zikredile geliniştir.”

26 Ağustos 1071 Malazgirt Meydan Muharebesinin Anadolu'nun fethi ve Türkleşmesinde önemli bir dönüm noktası olduğu mahakkaktır. Diğer bir tabirle Malazgirt Savaşı Bizans'ın aleyhine, Türklerin lehine olmuş ve Anadolu'nun kaderini tayin etmiştir. Sultan Alparslan savaş sonunda Bizans İmparatoruyla yaptığı antlaşmanın daha yürürlüğe girmeden bozulduğunu görünce gerek komutan ve beylerine gerekse Asi Oğuz veya Türkmen kitlelerine ebedi bir vatan olarak Anadolu'yu göstermiştir. X1. Yüzyılda milli vatana doğru başlayan bu göç hareketi XIII. yüzyılda, Moğol istilası sırasında Türkistan'ın geniş ölçüde tahribe uğramasından dolayı Anadolu'ya yapılan göçlerde önemli miktarda artış olmuştur.-‘ Bunun neticesinde Anadolu'nun demografik, toponok ve kültürel yapısında hızlı değişmeler olmaya başlamıştır. Bu hızlı değişimi sağlayan asıl unsur hiç şüphesiz Ortadoğu'da yaygın olarak Türkmen olarak zikredilen Oğuzlardır.

Anadolu'daki Türkmen boylarına mensup olan göçebe grupların sadece o Türkmen boyunun adını taşıyanlar olarak düşünmemek lazımdır. Yani her boy kendisine mensup olan gruplara veya birimlere sahipti.Bu gruplar Anadolu'ya
geldikten sonraki dönemde daha fazla alt birime ayrılmıştır. Bu şekilde ortaya çıkan birimler genellikle “cemaat, oymak, mahalle, tir, bölük, oba, tabi, taallukat” gibi adlarla anılırlardı.

Bu adlarla bilinen her birim mutlaka hususi bir ad taşırdı. Örneğin Bayramlu, Kocalu, Sülaymanlı, Yabanli, vs. işte bugün itibariyle Kayseri'nin Hacılar ilçesi hariç, Türkiye'de tespit edilen, 49 Hacılar isimli yerleşim birimi bulunmaktadır. Prof. Dr. Faruk Sümer “Safevi Devleti'nin kuruluşu” isimli müstakil eserinde Hacıları, Oğuzları teşkil eden 24 boydan Kayı boyuna bağlı olan Ağcalar cemaatine bağlı olarak göstermiştir. Ancak cemaatinin ise önemli bir kısmını Hacılar oymağı oluşturmaktaydı. 1071 ‘de başlayan ve muayyen zamanlarla XVI. Yüzyılın ortalarına kadar süren bu göçler esnasında Hacılar oymağı başta Çukurova Bölgesi olmak üzere Türkiye'nin dört bir yanına dağılmıştır. Türkiye'de tespit edilen 50'ye yakın Hacılar isimli yerleşim biriminin olması da bu ismin Türkistan kaynaklı olmasından ibarettir. Yoksa iddia edildiği gibi bu birimlerden hepsinde toplu olarak hacca gitme durumu gerçekleşmiş, fakat bu durum o yerleşim biriminin adını değiştirmemiştir.

Netice itibariyle Anadolu dan balkanlara kadarki alanda 50 nin üstünde Hacılar, ismine rastlanması, halkının çoğunun hacca gitmesiyle alakalı olmayıp, Türkistan'dan Anadolu coğrafyasına yapılan göç sonunda Ağcalı cemaatine bağlı Hacılar oymağının Anadolu geneline yayılmasıyla ilgilidir.

Türkiye'de Hacılar isimli Yerleşim Yerleri

Hacılar ilçesi Türkiye'de 48 tane Hacılar isimli köy veya nahiye vardır. Bunlardan sadece 2 tanesinin Kayseri'nin Hacılar ilçesi halkı ile aynı kökten geldikleri tespit edilmiştir: Bunlar:

1- Adana'nın Kozan ilçesinin Hacıbeyli (Hacılar) Köyü

2-Hatay'ın Hassa İlçesinin Hacılar Köyüdür.

Hacılar'ın Tarihçesi

Hacılar isminin menşei bölümünde anlatıldığı üzere Ağcalı cemaatine bağlı Hacılar Oymağı, Türkistan'dan Anadolu istikametine doğru yapılan göçler sonucunda Çukurova ve havalisini vatan tutmuştur. Burasının vatan tutuluşu tesadüfî bir surette olmayıp, Türkistan' in yaylak-kışlak hayatını arz etmesiyle yakından alakalıdır. İlk zamanlar Toros Dağlarını yaylak olarak kullanan Hacılar oymağı XV. Yüzyılın ortalarına değin yapılan güçler sonucunda Anadolu'da nüfus kesafetinin artmasından dolayı hem Anadolu'daki ticaret yolunun kuzey-güney istikametinde uzanmasından dolayı hem de doğal yolların bu istikamette olmasından ötürü Erciyes dağı ve civarım yaylak hayatı için mekân tutmuşlardır. XVI. yüzyıla gelindiğinde Adana ve havalisinde meskûn olan Hacılar oymağına mensup iki büyük aile arasında kız meselesinden dolayı kavga çıkmış ve neticede hayatını kaybedenler olmuştur. Konar- göçer hayat süren bu iki aile arasındaki tartışmaların önü alınamamış ve nihayetinde vaka bir kan davası haline dönüşmüştür. Bunun sonucunda kan davasının bitmesini isteyen ailelerin bir Türk-İslam anlayışının gereği olarak artık insan kanının dökülmesine mani olmak için, kendilerine hiç de Yabancı olmayan Erciyes Dağı ve civarına hicret etmişlerdir. Bugün itibarıyla Sakar Eşmecik bağları dâhilinde bu1unan dört kuyular mevkiine yerleşmişlerdir. Sesli Dağı, Dört Kuyular ve Köşe Beğendik civarına yerleşen Hacılar halkı, burada bir köy husule getirmişlerdir. Bu meyanda, ilk başta yaylak hayata uygunluğu dolayısıyla mekân tutan bu beldelerde, Türkistan'daki gibi su kuyuları yapılmasa da su ihtiyacını karşılamada yetersiz kalmıştır. Netice hem doğu yönünden gelen Avşar atlılarının baskısından hem de su sıkıntısının hat safhaya ulaşmasından dolayı bu günkü Hacılar'ın bulunduğu yere yani eski yerleşim yeri olan dört kuyuların yaklaşık olarak 8-10 km daha doğusuna taşınmışlardır. Fakat köy ahalisinin su sıkıntısı burada da son bulmamıştır. Cumhuriyet döneminde 850.000 Türk lirasını aşan bir masraftan sonra Erciyes'ten getirilirmiş ve 30 un üstünde çeşmeye bağlanarak halkın su sıkıntısı son bulmuştur. Halk bu döneme kadar su ihtiyacını binek hayvanlarla Kayseri'den taşıyarak ve yaptığı su kuyularına kışın yağan karı basmak suretiyle gidermeye çalışmıştır. Osmanlı Tahrir Defterlerine göre Hacılar köyü Cebel-i Erciyes Nahiyesine bağlı köylerden birisini oluşturmaktadır. Tahrir kayıtlarına göre XVI. yüzyılda malikânesi vakfa, divanisi tımara tahsis edilen Hacılar köyünden padişahın hükmü doğrultusunda Avarız vergisi alınmamaktaydı. Buna mukabil 1500 tarihlerine doğru Hacılar köyü büyük bir ekonomik krize girmiş, halkın refah seviyesi oldukça düşmüştür. Ekonomik gerilemeye karşılık halkın nüfusu 1500-1522 arası %22'lik bir artış göstermektedir. Bu nüfus artışına Osmanlı iskan siyasetinin bir gereği olarak Hacılar köyü dahiline iskan ettiği boyların ve Türkistan'dan Anadolu'ya yapılan göç hareketinin sonucu olarak bakmak gerekmektedir.

Hacılar köyü Cebel'i Erciyes'e bağlı olarak XIX. Yüzyılın ortalarına kadar bu şekilde idare edilmiştir. Fakat daha önce olduğu üzere burada da Avşar atlılarının baskılarına maruz kalan Hacılar halkı hem mukabil harekette bulunmuş hem de durumu o dönem Osmanlı padişahı olan SultanII. Mahmud'a şikayet etmiştir. Tebaasının istek ve şikayetlerini yerine getirmekle görevli olan Sultan mütedeyyin Hacılar halkına bir din görevlisi gönderip, onları teskin yoluna gitmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti döneminde gelişmesine devam eden Hacılar köyü, gelişmesi mukabil 1930 yılında Belediye 1931 yılında da Nahiye olmuştur. İlçede ilk belediye teşkilatı 1930 yılında Hacılar Belediyesi olarak kurulmuş olup, 1931 yılında nahiye olan Hacılar önceleri Kayseri iline bağlıyken 16.05.1990 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 3647 sayılı kanunla ilçe olmuştur. 01.01.2005 tarihi itibarıyla da Kayseri Büyükşehir Belediyesi sınırlarına dahil olarak Kayserinin 5 Merkez ilçesinden biri olmuştur.